|
Nieuwe zenders komen tot stand dankzij een verondersteld gat in de markt en niet vanuit een visie op het
desbetreffende medium (en dus op cultuur). De eerste stap in hun ontstaansgeschiedenis bestaat uit een
analyse van de reclamemarkt en het zoeken naar een doelgroep (de statistische fictie van het 'unserved
audience' bijvoorbeeld) die deze reclamemarkt kan verleiden. Het is op basis van deze analyse dat het
profiel van de toekomstige zender wordt uitgetekend, de 'juiste' mensen worden aangetrokken om het
profiel in te vullen en de reclamecampagne prompt wordt aangezwengeld om het nagelnieuwe profiel aan
de buitenwereld bekend te maken. De kwaliteit van de duidingsprogramma's zal overweldigend zijn, de
uitgezonden films fonkelnieuw, de presentatrices oogverblindend (de off-screen stem druipend van
sensualiteit) en de vervolgverhalen nog verslavender.
| De overheid holt zoals steeds de feiten achterna. In plaats van een eigen gefundeerde visie op de audio-
visuele media naar voren te schuiven, reageert zij door achterhoedegevechten te leveren. In plaats van zich
te concentreren op de realisatie van wat zij zelf wil, verliest zij haar tijd met het tevergeefs proberen tegen te
houden van wat ze niet wil. Hugo Weckx (terwijl Erik Van Rompuy zich nu wijselijk op de achtergrond
houdt) wou klaarblijkelijk de geschiedenis ingaan als de minister die de strijd met de cultuurverloedering
aanbond maar jammerlijk verloor.
|
| |
De BRTN reageert met reclamecampagnes die de kijker op het rechte spoor van de openbare omroep moet
houden. Het ondertussen ook al niet meer zo nieuwe duidingsprogramma 'Ter Zake' is de speerpunt
geworden van de strijd tegen de gepercipieerde concurrentie. De BRTN-lofzangen voor dit programma gaan
steevast gepaard met de opmerking dat 'Ter Zake' een oninneembare vesting zal zijn voor al wie in
Vlaanderen op de kabel terecht komt, alsof de behoefte niet eens gevoeld wordt om dit programma alleen
op zijn intrinsieke journalistieke waarde te beoordelen.
| Het lijkt vreemd de tekst van een persconferentie over niet-openbare radio te beginnen met een analyse van
de komst van twee commerciele televisiezenders. Alleen de aandachtige lezer zal misschien even de
wenkbrauwen hebben gefronst, de mate van gewenning aan deze invalshoeken is te groot. Deze
gebeurtenissen kunnen echter perfect de redenen van het ontstaan van ORCA - de 'Organisatie van Radio's
voor een meer Creatieve aanwending van de Akoestiek' - illustreren.
|
| |
Ten eerste heeft ook het verhaal van het ontstaan van twee nieuwe televisiezenders het falen van de
overheid als rode draad. De overheid slaagt er immers niet in een coherent mediabeleid te voeren. Op
het gebied van niet-openbare radio is dit probleem schrijnend en lijkt het overheidsbeleid nog meer op de
onzekere pas van een dronkaard.
| In het begin van de jaren '80 nam de wet- en decreetgever bijvoorbeeld duidelijke standpunten in inzake het
spanningsveld tussen grootschaligheid en kleinschaligheid en tussen commerciele en culturele niet-
openbare radio. Het decreet van 6 mei 1982, op basis van een ontwerp van de liberale
gemeenschapsminister Poma, bepaalt onder andere dat de programmatie erop gericht dient te zijn binnen de
lokale gemeenschap een verscheidenheid aan informatie, animatie, vorming en ontspanning te brengen.
Netvorming en het uitzenden van reclame worden verboden.
|
| |
Het duurde echter niet lang alvorens de overheid een U-bocht nam en de keuzes voor kleinschaligheid en
non-commercialiteit achter zich liet. De 'commerciele format' was reeds in de beginjaren ontstaan, maar al
heel snel - met het KB van 5 juni 1985 - werd ook de opheffing van het verbod op reclame afgedwongen.
Omdat de overheid geen alternatieven kon en wou bieden voor de financiering van de niet-openbare radio's,
kon zij niet anders dan het uitzenden van reclame toestaan. De grote 'boom' van de netwerken volgde snel
(in de periode 1986-1987), zonder dat de overheid ingreep, verlamd door de afwezigheid van een politieke
consensus in dit dossier en dus niet bij machte tegen te houden wat zij zelf in het leven had geroepen.
| Met het decreet van 7 november 1990 van Erik Van Rompuy en Pierre Chevalier nam de overheid opnieuw
een bocht door terug een duidelijk en zelfs radicaal standpunt in te nemen tegen ketenvorming. De
eliminatie van ketenvorming werd zelfs gepromoveerd tot de primaire doelstelling van dit decreet, waardoor
tegelijkertijd het lokaliteitsconcept opnieuw bevestigd werd. De wijzigingen ten opzichte van het decreet
Poma waren louter bedoeld om de instrumenten voor de strijd tegen de netwerken te leveren, met als gevolg
dat het decreet van 1990 op een zeer negatieve wijze opgevat is. Dit resulteert in de vaststelling - die anno
1995 nog steeds geldig is - dat de regelgeving voor een volledige mediasector gebaseerd is op een reactie
tegen ketenvorming bij een deel van de niet-openbare radio's.
|
| |
De instrumenten voor de strijd tegen de netwerken in het decreet Van Rompuy-Chevalier zijn bovendien
vooral gebaseerd op een aantal inhoudelijke en vormelijke beperkingen, die eigenlijk als (zachte) vormen
van censuur beschouwd moeten worden; ten minste 50% van de berichtgeving die uitgezonden wordt, moet
betrekking hebben op het eigen zendgebied, niet-openbare radio's dienen in het Nederlands uit te zenden
(afwijkingen kunnen worden toegestaan door de Vlaamse regering), ten minste 80% van de programmatie
moet georganiseerd en gerealiseerd worden door medewerkers van de niet-openbare radio, en niet-openbare
radio's moeten twee maal per uur een herkenningsmelodie en de roepnaam uitzenden.
| Nu is er een nieuw CVP-voorstel van decreet voor lokale radio's, vier jaar na het vorige decreet Van
Rompuy-Chevalier 'om de lokale radio's opnieuw concurrentieel te maken'. Bedoeling is om de beperkingen
op samenwerking tussen radio's - een van de instrumenten van de strijd tegen de ketenvorming - terug te
schroeven, om zodoende de 'leefbaarheid van de kleinere stations ten goede te komen'. Dat deze
leefbaarheid door het wanbeleid van de overheid eerst quasi-onmogelijk was gemaakt, wordt nu
gemakshalve even vergeten.
|
| |
De nadruk op de financieringswijze van de nieuwe zenders is de tweede rode draad in het
televisie-verhaal op deze eerste bladzijde. Het lijkt wel of de markt het enig zaligmakende alternatief voor
de BRTN is geworden. Het is echter niet onze bedoeling commerciele media te bombarderen tot boeman
van de hedendaagse samenleving en te vervallen in een cultureel elitarisme, noch in de val van het extreme
cultuurrelativisme te trappen. Het is echter wel een belangrijke vaststelling dat het streven naar
pluriformiteit - toch een essentiele waarde in deze samenleving - niet gediend wordt door de eenzijdige
nadruk op commerciele media, of zij nu eigendom zijn van prive-personen of van de overheid. Vandaar de
behoefte aan een tegengewicht: een uitbreiding van media die meer nadruk leggen op culturele
aspecten. | | | | | |
